Prentsa oharra • 2025ko ekainaren 30a

Innerarityk eta Bustincek azpimarratu dute datuak ez direla neutralak eta adimen artifizialaren erregulazio etikoaren alde egin dute

Ambos pensadores y expertos han debatido sobre los principales retos éticos, sociales y políticos que plantea esta tecnología en un encuentro organizado en Iruñea por Irujo Etxea Elkartea y Sabino Arana Fundazioa

Innerarityk eta Bustincek azpimarratu dute datuak ez direla neutralak eta adimen artifizialaren erregulazio etikoaren alde egin dute

Daniel Innerarity, Filosofia Politikoko katedraduna, «Adimen artifizialaren teoria kritikoa» lanaren egilea, ikertzailea eta saiakeragilea; eta Humberto Bustince, Konputazio eta Adimen Artifizialeko katedraduna, ikertzailea, dibulgatzailea eta irakaslea, adimen artifizialaren erronkez eta aukerez mintzatu dira gaur, ikuspegi etiko eta humanistatik, Irujo Etxea Elkarteak eta Sabino Arana Fundazioak antolatutako elkarrizketa irekian, Aitana Duque komunikatzaileak moderatuta.

Ikus-entzuleentzat zabalik izan den topaldiaren helburua adimen artifizialak gure gizartean betetzen duen eta bete behar duen eginkizunari buruzko hausnarketa kritikoa eta diziplina anitzekoa egiteko gogoeta eragitea da. Filosofia politikoaren eta zientzia konputazionalaren ikuspegitik, Innerarityk eta Bustincek teknologia horrek dakartzan erronka etiko, sozial eta politiko nagusiei buruz jardun dute.

Adimen Artifizialak simulatu bai, baina ez du ulertzen

Daniel Innerarityk AAri buruzko eztabaida publikoan «kontzeptuak argitzearen» garrantzia azpimarratu du. «Adimen edo ‘inteligentzia’ deitu beharrean, beste modu batera deitu izan bagenu, segurutik,  ez ginateke hain tematuta egongo giza adimenarekin alderatuta», adierazi du. «Makinek datuak prozesatu eta korrelazio estatistikoak sortzen dituzte, testuinguruaren kontzientziarik eta ulermenik eduki gabe», gaineratu du. Ildo horretan, Innerarityk bereizi egin ditu egituratutako arazoak (IAk nabarmendu ditzakeenak) eta giza arazoak (interpretazioa, sena eta irizpideak eskatzen dituztenak). «Daturik gabe ez dago konponbiderik, baina testuinguruaren interpretaziorik gabe, datuak ere ez dira nahikoak», esan du.

Bestalde, Humberto Bustincek azaldu duenez, «AA zereginak egiteko gai diren makinak garatzen dituen zientzia da, eta pertsona batek egingo balitu, adimenduntzat joko genituzke». «Hala ere, makina horiek desberdin jokatzen dute giza garunaren aldean, azkenak milioika datu prozesatzen baititu, baina datu garrantzitsuak bakarrik hautatzen ditu; AAk, ostera, txakur baten irudiaren milioika adibide behar ditu, adibidez, txakur bat ezagutzen ikasteko», azaldu du. Ildo horretan, «AAk giza adimena simulatu nahi du. Bere erreferentea Giza Adimena da. Hori funtsezkoa da. Eta, era berean, jakin behar da adimen artifizialak gaur egun ez dituela salbuespenak aintzat hartzen edo ez duela sormenaren jarraitutasunik eza aurreikusten», gaineratu du.

Datuaren etika, estatuen eginkizuna eta Nafarroako egoera

Bi hizlariek datuaren etikaz, adimen artifiziala arautzeko beharraz, estatuen egikizunaz eta Nafarroako egoeraz hausnartu dute. Innerarityk erregulazio publikoa enpresa-erantzukizunarekin eta irizpide etikoekin uztartzen duen baterako gobernantzaren alde egin du, eta datuaren etika publikoaren alde egin du. «Pribatutasun digitala ez da banako eskubidetzat ulertu behar, ondasun kolektibo gisa baizik, eta horren babesak erabaki politikoak behar ditu, ez soilik norbanakoarenak». Filosofia Politikoko katedradunak adierazi duenez, «gobernantza etikoak gardentasuna izan behar du datuak jaso, prozesatu eta aplikatzeko moduan; sistema algoritmikoak diseinatu eta erabiltzen dituztenek kontuak eman behar dituzte, eta herritarrek parte hartu behar dute teknologia horien erabilerari eragiten dioten erabakiak hartzen». «Datuaren etikak lotura estua du nahi dugun demokrazia ereduarekin. Erabakiak sistema opako eta automatikoen esku uzteak eztabaida demokratikoa ahuldu dezake. Teknologiak publikoaren zerbitzura egon behar du, inklusioa, hausnarketa eta aniztasuna sustatuz», adierazi du.

Bestalde, Humberto Bustincek nabarmendu duenez, «AAren mugak askotan ez dira legediaren araberakoak bakarrik izango, energia-mantentzearen araberakoak baizik». «Energia-kostuaz hitz egitea funtsezkoa da. Gizakiak duen neuronen antzeko sistema bat sortzeak kostu energetiko oso handia beharko luke, eta hori bideraezina da», azaldu du. Era berean, Konputazioko katedraduna kezkatuta agertu da «Nafarroan ikerketarako baliabide gehiago, oinarrizkoak zein aplikatuak» beharrezkoak direlako. «Gaur egun, Nafarroan talentu handiko enpresak eta pertsonak daude, baina AAri buruzko ekimen asko aplikazio hutsak dira, tokiko testuingurura egokitutako oinarririk gabe», ohartarazi du.